Meðferðir við arfgengum hrörnunarsjúkdómum í sjónhimnu í nútíð og framtíð - Fyrsti hluti

Á ráðstefnu Retina International í Helsinki þann 4 og 5 júlí s.l. flutti Gerald J. Cahder (Ph.D.,M.D.hc - Chief Scientific officer,  Doheny Retina International USC Medical school í Los Angeles)  ávarp í ráðstefnulok, þar sem hann dró saman helstu niðurstöður úr þeim erindum sem flutt voru á  ráðstefnunni. Ég hef fengið leyfi til að endurbirta þýðingu úr ávarpinu og jafnframt minnispunktana inn á bloggsíðuna sem hlekk hér neðst á síðunni.

Ég biðst velvirðingar ef þýðingar eru ónákvæmar á einhverjum stöðum og bið um að viljinn sé tekinn fyrir verkið. Þessari þýðingu er ekki ætlað að vera lærður pistill heldur fyrst og fremst til upplýsinga fyrir þá sem eru með RP og aðra tengda sjúkdóma og fjölskyldur þeirra og vini.

Hér fer lausleg þýðing á fyrsta hluta ávarpsins. Ávarpið mun verða sett fram í þremur hlutum. 

 "Þarfirnar: Fáanlegar meðferðir

• Enginn almenn virk meðferð er til í dag við Retinitis Pigmentosa eða tengdum sjúkdómum svo sem eins og Usher syndrome (daufblindu).
• Hugsanlegt er að A-vítamín geti hjálpað einhverjum.
  Á sama hátt er enginn virk meðferð, nema bætiefnameðferð (nutyritional supplements), til fyrir þær milljónir fólks sem er með þurra ellihrörnun í augnbotnum (dry AMD).
•  Meðferð við votri ellihrörnun (vet AMD) er fáanleg, en hún er dýr og þarf stöðugt að vera endurtaka.

Fáanlegar- og framtíðarmeðferðir 

Í framtíðinni  munu ekki allar meðferðir gagnast öllum sjúklingum. Meðferðir munu skiptast í tvo flokka:

1. Meðferð þegar einhverjir ljósnemar eru á lífi og virkir. Meðferðin mun þá miða að því að framlengja líf þessara ljósnema.
2. Meðferð þegar ljósnemar eru ekki á lífi og þörf er á að koma nýjum fyrir.

Sem betur fer er nú til tækni sem gefur möguleika á að taka mynd af sjónhimnunni til að greina hvort ljósnemar eru á lífi eða ekki. Tæknin er nefnd OCT.

Klínískar tilraunir í nútíð og framtíð 

Ef sjúklingur hefur lifandi og virka ljósnema eru þrenns konar meðferðir sem til greina gætu komið.

1. Genameðferð (Gene replacement therapy) 
2. Lyfja meðferð (Pharmaceutical Therapy)
3. Næringarfræðileg meðferð (Nutritional Therapy)

1. Genameðferð (Gene replacement therapy) 

• Genemeðferð byggir á því að hið gallaða (stökkbreytta) gen er lagfært með því að koma fyrir heilu geni í stað þess gallaða. Þar með fara ljósnemarnir að virka betur og lifa lengur.
• Í genameðferð er breyttur vírus (kallaður vector) notaður til að ferja heilt gen inn í frumurnar.  

Þar sem áætlað er að um helmingur þeirra gena sem stökkbreytast og valda hrörnun í sjónhimnu hjá mönnum (RP) sé þekktur, þá er fræðilega sá möguleiki fyrir hendi að hægt sé að skiptu út gölluðu genunum og hjálpa þar með fjölmörgum sem eru með RP. 

Á seinast áratug sýndu þó nokkrir vísindahópar fram á að hægt var að skipta út gölluðu geni í dýrum sem orsakaði RP, með þeim árangri að ná til baka hluta af tapaðri sjón. Sem dæmi:

• Árið 2001 greindi vísindahópur frá því að góður árangur hefði náðst í meðferð á hundi sem var með Leber sjúkdóminn þannig að hann fékk aftur sjón. Nú 7 árum seinna er hundurinn ennþá með góða sjón. Fleiri hundar hafa síðan verið meðhöndlaðir með góðum árangri.
• Klínískar tilraunir í genameðferð (LCA) eru þegar hafnar í London og Fíladelfíu (USA). Fleiri tilraunir eru í undirbúningi víða um heiminn.
• Engar niðurstöður varðandi öryggi eða virkni hafa ennþá verið birtar, en fyrstu niðurstöður lofa góðu.

2. Lyfjameðferð (Pharmaceutical Therapy)

Lyfjameðferð byggir á notkun efna (agent) sem ætlað er að lengja líf og auka virkni ljósnemanna (photoreceptor cell).

• Sum þeirra efna sem í dag eru fáanleg eru náttúruleg prótein sem finnast í líkamanum og kallast "neuron-survival agents". Önnur efni eru tilbúin en með sambærilega virkni.
• Árið 1990 var sýnt fram á að náttúrulegir vaxtahvatar (natural growth factor, bFGF) gátu hægt á hrörnun ljósnemanna í tilraunadýrum.
• Síðan þá hafa margir náttúrulegir vaxtahvatar fundist í smáu mæli í heila, sjónhimnu og öðrum vefjum, sem hafa sýnt sig hægja á dauða ljósnemanna þegar þeir hafa verið settir í sjónhimnu tilraunadýranna.

Lyfjameðferð - Klínískar rannsóknir

• Sem stendur er tvær klínískar lyfjatilrauna meðferðir í gangi á mönnum. Önnur á RP sjúklingi hin á AMD sjúklingi. Þessar tilraunir miða að því að prófa efnið CNTF (neuron-survival).
• Fyrirtækið Neurotech er að prófa sérstaklega þunnt hylki sem hægt er að græð inn í augað og gefur frá sér CNTF. CNTF fer síðan inn í sjónhimnuna og er ætlað að hjálpa til við að halda lífi í ljósnemunum og jafnvel að auka virkni þeirra.
• Ef tilraunirnar verða árangursríkar þá verður þetta líklega fyrsta almenna meðferðin sem mun verða fáanleg fyrir RP og AMD sjúklinga.

Klínísku tilraunir Neurotech

• Aðferð Neurotech með CNTF var margprófuð á tilraunadýrum með RP og sýndi sig hafa afgerandi áhrif í að hægja á hrörnunarferlinu.
• Öryggisniðurstöður úr fyrsta stigs tilraunum Neurotech eru mjög góðar. Í þremur af tíu RP sjúklingum sem voru prófaðir sást að sjón hafði batnað. 
• Með þessar niðurstöður í huga eru miklar vonir bundnar við annars og þriðja stigs tilraunir Neurotech.
• Retina International mun fylgjast vel með tilraununum og koma upplýsingum um framgang þeirra á framfæri.

(Weng Tao M.D.,PH.D frá Neurotech USA var með fyrirlestur á ráðstefnunni og skýrði þar frá því að ef allt gengi að óskum þá væri von til þess að fyrstu meðferðir gæru hafist eftir um 2 ár. Innsk. KHE)

3. Bætiefni fyrir RP  (Nutrition: For RP)

• Notkun bætiefna sem meðferð við RP er umdeilanleg en ber þó núna að taka alvarlega sem vörn,  eða í það minnsta til að hægja á hrörnunarferlinu.
• Árið 1993 komst Dr. Eliot Berson að því að inntaka á A-vítamíni gat hægt örlítið á hrörnunarferlinu hjá sumum sjúklingum. E-vítamín hafði aftur á móti sýnt sig hafa skaðleg áhrif.
• Fram til þessa hefur inntaka A-vítamíns verið eina fáanlega meðferðin við RP.
• En þar sem áhrifin hafa verið svo lítil og eingöngu virkað fyrir fáa, þá hafa sumir augnlæknar ekki viljað mæla með A-vítamín meðferð.

   Aðrar tilraunir með A- og E-vítamín

• Til að ganga betur úr skugga um gagn A-vítamíns fyrir RP sjúklinga og ákvarða hvaða áhrif E-vítamín (góð eða slæm) hefur var annarri tilraun hleypt af stokkunum.
• Þessari tilraun er nú lokið, þó niðurstöðurnar hafi ekki verið birtar.
• Í tilrauninni voru áhrif A- og E-vítamína á þróun RP prófuð. Bæði var virkini vítamínanna prófuð ein og sér sem og saman.
• Retina International mun koma niðurstöðunum á framfæri.

Andoxunarefni hægja á dauða ljósnema í RP

• Nýlega þá skýrði Prof. Theo van Veen frá því að notkun andoxunarefnablöndu hefði reynst mjög vel í því að hægja á þróunarferli RP í nagdýrum.
• Með notkun háþróaðs tæknibúnaðar sýndi hann fram á að alvarlegar súrefnisskemmdir komu fram á ljósnemum sjónhimnunnar sem síðan leiddi til dauða ljósnemanna í tilraunadýrunum.  
• Blanda af sérstökum andoxunarefnum hafði hinsvegar þau áhrif að draga stórlega úr súrefnisskemmdunum og hæga þar með á dauða ljósnemanna - bæði stöfum og keilum (rods and cones) 
• Mikilvægt er að bætiefnin voru gefin í gegnum munn - ekki var þörf á að sprauta þeim í tilraunadýrin.

Væntanlegar klínískar tilraunir með bætiefni

Klínískar tilraunir eru nú hafnar til að prófa áhrif andoxunarefna á menn.

• Þessi tilraun fer fram á Spáni undir umsjón Dr. F.J. Romero. Gert er ráð fyrir að það taki að minnsta kosti tvö ár að ljúka tilrauninni.

Það er hinsvegar hægt að fá þessa andoxunarblöndu keypta í gegnum internetið. Blandan er kölluð RetinaComplex.

• Blandan ætti að vera örugg þar sem efnin í henni er flokkuð af Bandaríska matvæla og lyfjaeftirlitinu (US FDA) sem örugg bætiefni en ekki óprófuð lyf." 

Í seinni hlutanum er m.a. fjallað um tilraunir með rafrænan sjónbúnað sem ætlað er m.a. að koma í stað tapaðrar sjónar.

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Gerald J. Cahder Helsinki f.h.

Rannsóknum á erfðatengdum augnsjúkdómum fleygir fram og tilraunameðferðir eru hafnar.

 Dagana 30 júní til 5 júlí var ég ásamt Lilju Sveinsdóttur á  aðalfundi samtakanna Retina International. Í framhaldi af aðalfundinum fór fram 15da heimsráðstefna samtakanna sem bar yfirskriftina "Research Into Practice". Fundarhöldin fóru fram í Helsinki og voru þau skipulögð af finnsku Retina samtökunum.

Ráðstefnan var sótt af fjölda vísindamanna frá Evrópu, Norður-Ameríku og Asíu og voru sumir af virtustu vísindamönnum í augnrannsóknum með fyrirlestra. Sjá dagskrá. Þátttakendur á ráðstefnunni voru á fjórða hundrað. 

Hér fer að neðan lauslega þýðing á ávarpi forseta samtakanna, Cristina Fasser frá Zurich í Sviss, sem birtist í dagskrártímariti ráðstefnunnar:

"Retina International eru alþjóðleg regnhlífarsamtök yfir 40 landssamtaka sem starfa víðs vegar um heiminn. Öll hafa þessi samtök tvö sameinginlegu markmið:  að beita sér fyrir rannsóknum á hrörnunarsjúkdómum i augum, svo sem eins og Retinitis Pigmentosa (RP), Usher Syndrome, Hrörnun í augnbotnum  (Macular Degeneration, AMD) og tengdum retinal sjúkdómum, í þeim tilgangi að finna lækningu við þessum sjúkdómum, sem í dag eru ólæknandi. Seinna markmiðið er að veita sameiginlegan stuðning einstaklingum með þessa sjúkdóma og fjölskyldum þeirra.  Ráðgefandi vísindanefnd er starfandi innan Retina International og allra aðildarsamtakanna.

Retina International samtökin voru stofnuð fyrir 30 árum síðan. Innan aðildarsamtakanna eru um 350 þúsund einstaklingar með hrörnunarsjúkdóma í sjónhimnu (retina), fjölskyldur þeirra og vinir, allir að vinna að sama takmarkinu og safna fjármunum, allt að 30 milljón dollurum árlega. Þessu fjármagni er öllu varið til að fjárfestinga í rannsóknum og upplýsingagjöf til sjúklinga og fjölskyldna þeirra, oftast kemur einnig til viðbótar fjármagn frá öðrum sjóðum eða opinberum aðilum.

Rannsóknum á erfðatengdum sjónhimnu (retian) sjúkdómum hefur fleygt fram að undanförnu. Vísindamenn meta það svo að við séum á þröskuldi þess að uppgötva meðferð við RP. Miklar vonir eru bundnar við þær þrjár tilrauna meðferðir á mönnum sem nú eiga sér stað í Bandaríkjunum og Evrópu: Notkun „growth factor"  CNTF, gena meðferð við RPE65 og mismunandi tilraunir með gervisjón.  Fyrstu niðurstöður í CNTF tilrauninni hafa þegar verið birtar og gefa þær tilefni til að vona að þetta lyf geti verið árangursríkt.  Annars stigs og þriðja stigs tilraunir hafa þegar hafist í Bandaríkjunum og Evrópu á genameðferð gagnvart RP. Nokkrar tilraunir eru jafnframt í gangi með gervisjón í bæði í Bandaríkjunum og  Evrópu.

Þrátt fyrir að mikill árangur hafi náðst í að greina uppruna, þróunarferli og einkenni mismunandi arfgengra hrörnunarsjúkdóma í sjónhimnu (RP), þá er ennþá mikið verk óunnið.

Tilraunir á fólki í nánustu framtíð mun að mestum líkundum miðast við lítinn hóp sjúklinga sem uppfylla tiltölulega þrönga skilgreiningu. Arfgengir sjónhimnu hrörnunarsjúkdómar (RP) eru mjög misleitir. Samtals er reiknað með að tíðni þessara sjúkdóma sé 1/3500.  Þegar þessi tíðni hefur hins vegar verið brotin niður í mismunandi þekkt genaform þá getur tíðnin verið eins sjaldgæf og 1/350.000. Til að skapa aðgang að þessum sjúklingum þá er mjög mikilvægt að áræðanlegar og uppfærðar sjúkraskrár á landsvísu séu til. Skrárnar þurfa að innihalda  bæði einkennalýsingu sjúkdómsins sem og genagerð (genotype) sjúklings. Stjórnvöld ættu að leggja mikla áherslu á að tryggja sjúklingum eftirfarandi:

• Snemmbæra og nákvæma sjúkdómsgreiningu.
• Genetíska ráðgjöf til allra sjúklinga og fjölskyldna þeirra sem greinast og óska slíkrar ráðgjafar.
• Meðferð við þekktum aukaverkunum, svo sem ský á augasteinum o fl.
• Aðgang að endurhæfingu og hjálpartækjum á viðráðanlegum kjörum fyrir alla..

Retina International skorar á stjórnvöld um allan heim að:

• Setja fjármagn í rannsóknir til að finna ófundnu genin sem valda RP.
• Setja fjármagn í rannsóknir til að skýra uppruna og þróunarferli þeirra RP forma sem ekki eru þekkt.
• Setja fjármagn í að skapa sjúklingaskrár sem geti nýst vísindamönnum þvert á landamæri.
• Stofna þekkingar miðstöðvar fyrir arfgenga hrörnunarsjúkdóma í augum."

Til fróðleiks má geta þess að líklega eru um 60% allra blindra og alvarlega sjónskertra á Íslandi með einhverja af þeim sjúkdómum sem falla undir regnhlíf Retina International. 

Ég stefni að því að birta frekari upplýsingar frá ráðstefnunni á næstunni.